Monomerler ve Polimerler Hakkında

Rehber

İçindekiler

2. GİRİŞ 4

3. Tanımlar 4

3.1. Monomer 4

3.2. Polimer 5

3.3. Polimer İmalatı 7

4. Görev ve Yükümlülükler 9

4.1. Monomerlerin İmalatı/İthalatı 9

4.2. Polimerlerin İmalatı/İthalatı 11

4.2.1. Kayıt Yükümlülüğü 11

4.2.1.1. Genel durum 11

4.2.1.2. Doğal olarak oluşmuş veya kimyaca modifiye edilmiş doğal polimer örneği 15

4.2.1.3. Geri kazanılmış polimer örneği 15

4.2.2. İzin için başvuru 15

4.2.3. Kısıtlamalara uyma 16

4.2.4. Sınıflandırma ve etiketleme 16

4.2.5. Tedarik zincirini bilgilendirme 16

4.3. Polimer maddeleri içeren eşyaların İmalatı/İthalatı 18

5. Analitik Metotlar 18

5.1. Polimer maddelerin tanımı 18

5.2. Polimer içindeki Monomer/diğer kimyasallar 18

5.2.1. Monomer/diğer kimyasallar konsantrasyonu 18

5.2.2. Kayıt için göz önüne alınması gereken monomer/diğer kimyasallar tonajı 19

1. GİRİŞ

Polimerler, ambalajlama, inşaat, taşımacılık, elektrik ve elektronik ekipmanları, tarım, beşeri ilaç ve destek sektörleri gibi çok geniş alanlardaki uygulamalarda tercih edilen materyallerdir. Polimerlerin uygulamadaki esnekliği; kompozisyonu ve polimeri oluşturan molekül ağırlığının dağılımı üzerindeki dikkatli bir ayarlama ile fiziko-kimyasal özellikleri ihtiyaca göre uygun hale getirebilme özelliğine dayanmaktadır.

Piyasadaki polimer maddelerin çok sayıda olması ve genellikle polimerlerin yüksek moleküler ağırlığına bağlı olarak tehlikeli olmadığının düşünülmesi nedeniyle, bu gruptaki maddeler KKDİK çerçevesinde kayıt ve değerlendirme kapsamı dışındadır. Bununla beraber polimerler izin ve kısıtlamaya tabi olabilirler.

Polimer imalatçıları ve ithalatçılarının, monomerleri veya polimerlerin yapıtaşları olarak kullanılan maddeleri, genellikle bu maddeler polimer molekülünün kendisinden daha çok tehlikeli olarak görüldüğünden kayıt ettirmeleri gerekebilir.

2. Tanımlar

2.1. Monomer

KKDİK, monomeri şu şekilde tanımlamaktadır: Polimer oluşturma tepkimesinde kullanılan özel işlem koşullarında kendine benzeyen veya benzemeyen moleküllere ardışık olarak eklenen kovalent bağlar oluşturma kapasitesine sahip madde (Madde 4(1)(gg)).Diğer bir deyimle, polimerleşme reaksiyonu altında polimer dizisindeki kendini tekrarlayan birimlere dönüşen maddedir. Polimerleşme reaksiyonu sırasında kataliz, inisiyasyon veya bitirme işlemleri için ortama konulan maddeler monomer değildir. Bu tanıma göre her monomer bir ara maddedir. Bununla birlikte KKDİK altındaki ara maddelerin kaydındaki özel koşullar monomerlere uygulanmaz.

Polimerleşme uygulamaları dışındaki uygulamalarda aynı madde monomer olarak kabul edilmez. Eğer ara madde olarak kullanılırsa KKDİK’in ara maddeler için verdiği özel koşullardan faydalanabilir (bkz. Ara madde Rehberi1). Aksi takdirde KKDİK altında “normal madde” için İkinci Kısım (bkz Kayıt Rehberi)’a göre gerekli tüm kayıt koşulları yerine getirilmelidir.

Monomerin tanımına ait bir açıklama Örnek 1’de verilmektedir.

Örnek 1 Monomer tanımı: propilen örneği

Propilen, Şekil 1‘de verildiği gibi polipropilen imalatı için polimerleşmede kullanılırsa KKDİK altında monomer olarak kabul edilir.

Şekil 1: Propilen polimerleşmesi

Propilen Polipropilen

Propilen aynı zamanda propilen oksit üretiminde de, örneğin hidrojen peroksit ile birlikte katalitik epoksidasyonda kullanılabilir. Reaksiyon Şekil 2’de verilmektedir. Bu uygulamada propilen bir monomer olarak değil bir ara madde gibi görülmektedir.

Şekil 2: Propilen oksidasyonu reaksiyonu

H2O2 O

katalizör

Propilen Propilen oksit

Propilenle ilgili diğer bir uygulama örneği ise bazı endüstriyel süreçlerde yakıt gazı olarak kullanılmasıdır. Bu özel örnekte propilen, monomer veya ara madde olarak görülmemektedir.

2.2. Polimer

Polimer, bir veya daha fazla tipteki monomer birimlerinin oluşturduğu molekül dizisi ile belirlenen bir maddedir. Bu moleküller bir dizi moleküler ağırlığa göre dağılmış olmalıdır ki moleküler ağırlı klar arasındaki farklılıklar öncelikle monomer birim sayısındaki farklılıklara bağlanmaktadır.

KKDİK’e göre (Madde 4(1)(hh)) bir polimer aşağıdaki kriterlere uyan bir madde olarak tanımlanmaktadır:

(a) En az bir farklı monomer birime veya diğer bir tepkene kovalent olarak bağlı en az üç monomer biriminden oluşan ve,

(b) Basit ağırlıklı çoğunluğunda moleküller ile aynı molekül ağırlığına sahip ve basit ağırlıklı çoğunluğundan az olan molekülleri içeren madde

Bu tanım çerçevesinde :

*Bir polimer molekülü bir diğer monomer birimine veya kimyasala kovalent bağı ile bağlanmış en az üç monomer biriminden oluşan bir diziyi içeren moleküldür.

*Bir monomer birimi, polimerdeki reaksiyona girmiş monomer maddesidir (bir polimerin kimyasal yapısındaki monomer biriminin tanımı için, polimer oluşumundaki mekanizma göz önünde bulundurulabilir.).

*Bir polimer dizisi birbirine kovalent bağ ile bağlanmış ve aralarında monomer biriminden başka bir şey olmayan bir sürekli monomer dizisidir. Bu devamlı monomer dizisi polimer yapısı boyunca herhangi bir ağı takip etme imkanına sahiptir.

*“diğer tepken” bir veya daha çok monomer birimi dizisine bağlanmış ancak polimerin oluşum prosesindeki ilgili reaksiyon şartlarında monomer olarak kullanılmayan bir molekülü tanımlamaktadır.

Tanımlar, Örnek 2’de örneklendirilmiştir.

Bir polimer ayrıca, Madde 4(1)’de tanımlanan diğer maddeler gibi, polimerin kararlılığını muhafaza etmek için gerekli olan katkıları ve imalat sürecinde meydana gelen safsızlıkları da içerebilir. Bu stabilizörlerin ve safsızlıkların maddenin bir parçası olduğu düşünülür ve ayrıca kayıt ettirilmesine gerek yoktur. Stabilizörler, örneğin, ısı stabilizörleri, antioksidanlar (her ikisi de ekstrüzyon esnasında kullanışlıdır) ve ışık stabilizörlerini (örn. kullanımı sırasındaki muhafaza) içerirler. Safsızlıklar; polimerin, katalizör kalıntıları gibi, istenmeden meydana gelen bileşenleridir. Monomer maddenin polimerleşme reaksiyonu sırasında reaksiyona girmeyen ve bir polimerin bileşiminde kalan miktarları “ reaksiyona girmeyen monomerler” olarak adlandırılırlar. Bir polimerdeki reaksiyona girmeyen monomerler de ayrıca o polimerin bileşenleridir. Bu reaksiyona girmeyen formların varlığına ilişkin kayıt ettirme yükümlülükleri, bölüm 3.2.1 ve 4.2.2.’de açıklanmıştır.

Maddeler ayrıca, polimerin kararlılığını muhafaza etmek amacıyla kullanımlarına gerek olmadığı halde, polimerin performansını artırmak amacıyla da ilave edilebilirler. Aslında, maddeler bir polimere genellikle polimerik malzemenin görünüşünü ve/veya fizikokimyasal özelliklerini ayarlamak veya iyileştirmek amacıyla ilave edilirler. Bu maddelere örnek olarak, pigmentler, yağlayıcılar, kalınlaştırıcılar, antistatik maddeler, buğulanmayı önleyici maddeler, çekirdeklendirici maddeler ve alev geciktiriciler verilebilir. Polimerik malzeme, bu maddelerden herhangi birini içeriyorsa, duruma göre karışım veya eşya olarak düşünülmelidir (bkz. Kayıt Rehberi).

KKDİK’e göre ve Bakanlık tarafından geliştirilen rehber dökümanlarda, sadece stabilizör maddeler katkı maddeleri olarak değerlendirilirler. Polimerleri kararlı hale getirmek dışındaki

başka bir işlev için polimere ilave edilen maddeler genellikle “polimer katkıları” olarak adlandırılırlar. Ancak, bu rehberin amacı doğrultusunda, bu maddeler katkı maddesi olarak kabul edilmezler.

Söz konusu madde, hem polimerin kararlılığını muhafaza etmek hem de performansını artırmak amacıyla kullanılabilir (örn. eğer madde bir ışık stabilizörü ve alev geciktirici özelliklere sahipse), polimer maddenin sadece kararlılığını muhafaza etmek için gerekli olan miktarları değerlendirmek iyi uygulamadır. Polimerin kararlılığını muhafaza etmek için gerekli olmayan miktar ise polimerik maddenin bir parçası olarak kabul edilmez. Karışım bünyesindeki başka bir madde olarak değerlendirilmelidir. Bu durumda kayıt ettirilmesi gerekebilir.

Bilimsel olarak maddenin

i) polimer tanımı altında yer almadığı

ii) monomer birimlerinin (veya herhangi bir birimin) konsantrasyonları ile birlikte kimyasal olarak tanımlanamadığı

durumlarda bu madde bir UVCB (Unknown or Variable composition, Complex reaction products or Biological material – Bilinmeyen veya Değişken kompozisyonda, Karmaşık reaksiyon ürünleri veya Biyolojik materyal - BDKB) olarak öngörülmelidir. (bkz. KKDİK kapsamında Kimyasal Madde İsimlendirme Rehberi) Bu durumda maddenin kendi kaydı yaptırılabilir (bkz. Kayıt Rehberi).

2.3. Polimer İmalatı

Polimer maddesi imal eden veya bir polimer maddesini doğal halde izole eden, Türkiye içinde yerleşik herhangi bir bireysel veya tüzel kişilik polimer imalatçısıdır (Madde 4(1)).

Şu bilinmelidir ki polimerler sadece monomerlerin polimerleşmesi ile üretilmeyip polimer maddelerdeki kimyasal değiştirmelerle de elde edilebilirler. Bunlara örnek olarak polimer sertleştirilmesi, polimerin fonksiyon kazanması için aşılama yapılması ve kontrollü koşullar altında polimerin bozunması (visbreaking) verilebilir.